De locatie van een kerkdienst doet ertoe. Zo beleven mensen de viering van het Avondmaal aan het Meer van Tiberias heel anders dan thuis. Een dankdagdienst zal bij een boer op het erf heel anders overkomen dan in de kerk. Het hoeft niet per se beter te zijn. Zo zal het bij een dergelijke dankdagdienst waarschijnlijk meer moeite kosten om letterlijk en figuurlijk afstand te nemen van de locatie en de bredere perspectieven in het oog te houden.
In deze blog beschrijf ik een korte dienst die ik onlangs met studenten hield op de kliffen bij Dover, en geef ik een korte reflectie daarop.
Toen we eerder op de zondagmorgen door Canterbury liepen om de auto’s op halen van de P+R, regende het nog, drizzle. Een paar uur later baadden we op de kliffen bij Dover in de zon. Het was overweldigend licht.
De opzet van de viering was eenvoudig. Enkele liederen, een lezing uit de Psalmen, een korte toelichting, gesprekken in groepjes, gebeden, een slotlied en de zegen. De groep was gemêleerd, studenten met uiteenlopende geloofsopvattingen.
In de voorbereiding zocht ik naar een Bijbels aanknopingspunt bij de locatie: de kliffen. Het woord klif komt in de Bijbel niet voor, rots wel, zeker in de Psalmen. Na verschillende psalmen bekeken te hebben, koos ik voor Psalm 27. Net als veel andere psalmen kent deze psalm veel woorden die aanzetten tot verbeelding: naast de rots, lezen we over huis, tent, tempel, licht, enzovoort. Even zo goed dagen de werkwoorden uit: aanvallen, beschermen, leven, vieren … . Ik concentreerde me in eerste instantie op het tweede deel van vers 5: ‘Hij verbergt mij veilig in zijn tent, hij tilt mij hoog op een rots.’ Wat betekent het om hoog op een rots, een klif getild te worden? Aan de ene kant geeft dat een veilig gevoel, mij in ieder geval. Ik heb uitzicht, kan van verre eventuele bedreigingen zien aankomen. Ik kan beschutting zoeken tegen de regen, bijvoorbeeld. Aan de andere kant zullen ook anderen mij van verre kunnen zien. Wat dat betreft voelt het ook heel kwetsbaar. Zulke associaties hebben alles met mijzelf te maken. Ik kijk graag vooruit. Ik neem, waar nodig en mogelijk, graag tijdig maatregelen. Maar ik vind het vaak ook knap vervelend om naar voren geschoven te worden, als eerste iets in het openbaar te moeten zeggen. Ik denk eerst nog eens liever na. En nog eens. Ik luister als het even kan nog een keer naar een ander. Het beeld van hoog op een rots is wat dat betreft voor mij heel ambivalent. Ik lees over dit beeld. Het beeld leest mij, in wie ik ben. Tegelijk nodigt dit beeld als Bijbels beeld mij uit om mij te laten lezen voor Gods aangezicht. Wat reikt Hij mij nog meer aan? Misschien zoiets als dit. De rots staat niet alleen voor hoogte, ruimte en uitzicht, maar ook voor stevigheid, stevigheid die God mij biedt. Hij steunt en sterkt mij, ook als ik een stap naar voren doe – in feite: als Hij mij een stap naar voren doet doen – en ik me moet uitspreken.
De korte viering op de kliffen begint met het lied ‘Be Thou my Vision’. Het is een klassiek getoonzette hymn, naar oud Iers voorbeeld. Het lied zit vol met woorden die vragen om verbeelding: licht, vader-zoon, zwaard, leger, erfenis … . Na een kort openingsgebed leest iemand uit de groep Psalm 27. Alles gaat in het Engels, omdat er ook enkele buitenlandse studenten zijn, die het Nederlands nog onvoldoende machtig zijn. Ik geef vervolgens een korte inleiding op de mogelijke omgang met deze Psalm, ongeveer in de trant zoals ik dat hiervoor heb gedaan. Ik nodig de aanwezigen uit om nog eens vijf minuten in stilte bij de woorden van de psalm te ‘verwijlen’. Wat heeft je geraakt, bij het voorlezen, bij het herlezen? Stap als het ware in het beeld, in het woord, wat heeft dit jou te zeggen, in het bijzonder in jouw relatie tot God? Zet het misschien zelfs aan om vertrouwde grenzen te overschrijden? Na de stilte delen we onze observaties in groepjes van 6 à 7 personen, overigens nadrukkelijk zonder verplichting iets te zeggen. Dat leidt tot mooie gedachten. Zo wijst iemand op de eerste woorden: ‘De Heer is mijn licht’, in relatie tot het overvloedige licht op de kliffen op dat moment. Het heeft in dit perspectief iets vanzelfsprekends, iets troostends. Maar er is ook een keerzijde: in dat alomtegenwoordige licht zit ook iets dreigends – N.B. ook letterlijk: in de drie kwartier die we op de kliffen doorbrengen, verbrandt menigeen in de op zich al felle zon die in kracht nog eens door het water van de zee versterkt wordt. In de grote kring zeggen we onze gebeden, doorzongen met ‘O Lord, hear my prayer’ van Taizé. Staande, hand in hand bidden we het ‘Onze Vader’, ieder in zijn eigen (moeders)taal. We eindigen met ‘Lord, the light of your love is shining’ en een zegen. In het lied weer dat licht!
Als ik op deze viering terugkijk besef ik in de eerste plaats dat zoiets zich slechts in beperkte mate organiseren laat. Het was heel anders gelopen als het had geregend en we de viering ergens binnen hadden moeten houden. Tegelijk gaf de openheid in de aanpak de ruimte voor een mooie viering in wat voor omstandigheden dan ook. Mijn uitgangspunt was de rots, de kliffen. Ik had helemaal niet bewust stil gestaan bij andere mogelijke associaties, zoals het bijzondere licht op dit moment op deze plaats. Bij een binnenviering waren er vermoedelijk weer andere woorden en beelden opgekomen. Juist dit doet mij beseffen dat het niet alleen bij een kerkdienst maar ook bij Bijbelstudie – zowel in een groep als individueel – goed kan zijn eens een andere dan een/de vertrouwde locatie op te zoeken, het liefst een die in zichzelf al verbeelding oproept. Wie behoefte heeft aan een meer cognitieve benadering en meer wil weten over zaken als achtergrond en structuur van de psalm zal mogelijk tekort komen. Daar is bij een andere gelegenheid dan echter weer gelegenheid voor.
Zie ook www.eredienstcreatief.nl
Pingback: On the cliffs | Eredienst Creatief
Pingback: De Maand Juni