Interactief over de grens

Zondag 6 september. We verblijven een week in de Tsjechische stad Brno, met 400.000 inwoners de tweede van het land. We hebben tevoren al eens even gekeken naar een geschikte kerk. Maar waar let je op? De taal spreken we niet, de religieuze situatie van het land kennen we amper, afgezien van het feit dat Tsjechië bekend staat als het land met het grootste aantal niet-kerkelijken in de EU. In de binnenstad is de rooms-katholieke kerk heer en meester. Daarbuiten vinden we protestantse gemeenten van verschillende snit, de meeste aangegeven met een kruis en een kelk, per denominatie aangegeven met een apart kleurtje. Grappig detail is dat Baptisten worden aangeduid met een blauw kruis dat in een aantal golfjes water staat, een directe verwijzing naar de volwassenendoop. We kiezen voor een gemeente van de CCE, een kerkgenootschap in 1918 voortgekomen uit lutheranen en gereformeerden, in een buitenwijk/voorstad: Zidenice. Het gebouw is van ongeveer 1930,
typisch voor kerkgebouwen uit deze periode. De beelden op de website suggereren een levendige, wat losse sfeer.

De dienst begint om 9.00 uur, vroeg voor onze begrippen, maar in Tsjechië geen uitzondering. De kerk vult zich langzaam. Uiteindelijk zijn er zo’n 75 mensen in een kerkzaal die er ruim het dubbele kan bevatten. De leeftijden lopen uiteen. Jongvolwassenen, gezinnen met kinderen – we tellen er een stuk of tien, vijftien – en zo
voort, alleen de groep 70+ ontbreekt eigenlijk geheel. De dienst begint zo ongeveer op tijd, maar tot wel een kwartier na aanvang blijft het wat nadruppelen met vooral jongere leeftijdscategorieën. We hebben twee voorgangers deze morgen, een man van een jaar of 60 en een vrouw die rond de 30 zal zijn. Een cadeautje en een toespraakje aan het
slot van de dienst suggereren dat de vrouw afscheid neemt. Later ontwaren we op de website dat dat inderdaad het geval is. De predikant van deze gemeente heeft een landelijke functie en deze vrouw heeft hem in de afgelopen drie jaren bijgestaan. Zij doet in deze dienst de dienst van het Woord, haar oudere collega gaat voor in de bediening van het Avondmaal dat deze gemeente elke eerste zondag van de maand blijkt te vieren.

Herkenning

We beginnen met lied 136. Dat komt ons qua melodie bekend voor. Inderdaad, het is Psalm 136. Verder zijn het in deze dienst gezangen, eigenlijk alle pittig gezongen. Voor de begeleiding is een hoofdrol weggelegd voor organist en orgel. Toch werken bij de communie ook andere muzikanten mee in een instrumentaal stuk. Uit het bord met liederen en lezingen wordt duidelijk dat het vanmorgen zal gaan over het verhaal van de Emmausgangers (Lukas 24: 13-35). De predikante is levendig en expressief. Ze pakt het interactief aan. Ze begint met de kerkgangers, schakelt ze in. Vervolgens gaat ze verder met de kinderen. Ze vertelt met hen het verhaal na. Ze gebruikt daarbij drie stilistische houten figuren die elk een van de drie hoofdpersonen uit het verhaal verbeelden. Drie kinderen krijgen elk een van de houten figuren. Het is allemaal behoorlijk verbaal, maar kennelijk voor de kinderen prima te volgen. Ze doen goed mee. Aan het slot pakt ze de drie figuren en plaatst ze op de avondmaalstafel die tegelijk kansel is. Ze plaatst de drie ‘poppen’  rond het brood, ze breekt het brood en haalt op dat moment een van de drie weg. Zo wordt heel beeldend duidelijk wat er gebeurt: Jezus breekt het brood en verdwijnt. Alleen de twee andere figuren zijn over, met het brood. Dat ontroert me, mogelijk omdat ik zo toch op een nieuwe manier naar dit verhaal kijk, besef hoe wonderlijk dit alles is, maar ook hoe dubbel: ze herkennen Hem en tegelijk is Hij er niet meer, althans niet in directe zin. Het mooie vind ik verder dat deze interactieve aanpak in de kern niet veel verschilt van wat we in Kerkboerderij de Hoef doen en wat we onder meer met de beweging Eredienst Creatief beogen.

Hierna (pas!) verlaten de kinderen de kerkzaal voor een korte eigen dienst. Een kwartier later zien we ze weer terug. Het lijkt erop dat ze alleen maar met een verwerking aan de slag zijn geweest, maar de vertelling hebben ze dan ook al in de kerkzaal gehad. Een kinderparalleldienst krijgt zo toch wel een andere kleur dan bij ons meestal het geval is. Intussen zijn we in de kerkzaal toe aan de communie. Voor mijn gevoel vallen de kinderen er zo toch wel op een wat vreemde manier in. Tegelijk overweeg ik dat in dit geval het Bijbelgedeelte al een prachtige in- en toeleiding op het Avondmaal is. De communie vindt plaats in twee achtereenvolgende kringen/groepen, voor in de kerk. De kinderen krijgen van de voorganger een zegen onder handoplegging, wat informeel vorm gegeven. Deze praktijk roept bij mij altijd weer de vraag op, of de keuze voor kinderen aan het Avondmaal in ons land internationaal gezien wel zo’n gelukkige is geweest. De zegen met handoplegging zien we elders wel vaker, kinderen aan het Avondmaal zelden.

Al met al was het een bijzondere ervaring deze zondag, vooral de onverwachte interactieve aanpak. Dat is in de kerk bepaald nog geen gemeengoed.