Het smalle pad van de liefde

Ooit verslond ik de trilogie Eilandgasten (met als vervolg De avondboot en Laatste seizoen) van Vonne van der Meer. Iemand had me erop gewezen dat deze boeken ook een religieuze component hebben. De huurders van het vakantiehuisje ‘Duinroos’ op Vlieland wisselen elkaar af. Niemand heeft ooit de werkster gezien die het huisje schoonmaakt en in orde brengt voor de volgende huurders. Zij kent de huurders wel, ze fietst zo nu en dan langs om te kijken of alles in orde is. De werkster heeft inderdaad iets van God. Ze schept als het ware de voorwaarden voor het leven in het huisje. Maar zou God zo op afstand blijven? Mogelijk wil ik iets teveel en te concreet interpreteren. Het is op zich al fraai om te zien, hoe de levens zich stuk voor stuk ontwikkelen, maar op een ongrijpbare manier toch met elkaar verbonden zijn. Ze vormen uiteindelijk één verhaal. Dat zou ik echter eerder spiritueel dan religieus noemen.

Als geen woorden te vinden zijn

Maar ik wil het niet hebben over deze trilogie. Een ander boek van Vonne van der Meer wil ik voor het voetlicht halen: Het smalle pad van de liefde. Ik weet niet meer precies, waarom ik het gekocht heb. Ik las in een recensie iets over het gebrek aan woorden om bepaalde gebeurtenissen te duiden, zich over bepaalde ervaringen en gevoelens uit te spreken. Wat zeg je als je uit jezelf geen woorden vinden kunt? Dan is het heerlijk om op rituele bewoordingen terug te kunnen vallen. Dat kán een vorm van gemakzucht zijn. Ik heb er persoonlijk wel eens moeite mee als tot besluit van een kerkelijke vergadering alleen de woorden van het Onze Vader gezegd worden. Het is op zich niet verkeerd, maar een persoonlijke impressie in een vrij gebed, hoe onhandig misschien ook geformuleerd, doet me dan veel meer. Maar de vaste woorden kunnen helpen als er geen andere voorhanden zijn. Uit verlegenheid. Het smalle pad van de liefde begint met het tragisch overlijden van Björn, een baby nog. Dat gaat nooit weg. Ook niet in dit boek. Op een gegeven moment wil zijn zus Dédé, als ze een jaar of tien is, bij het vakantiehuis van de familie in Frankrijk een gedenkplek voor hem inrichten, een kapel. De inwijding gaat met een begrijpelijke aarzeling en spanning gepaard. Wat doe je? Wat zeg je? Als de familie rond het kapelletje verzameld is, tekent Van der Meer uit de mond van Dédé op: ‘”Ik wil iets voor hem bidden, of zo … Alleen ik weet niks.” May keek vragen naar [haar vriendin] Francoise [de moeder van Dédé en Björn], maar die staarde naar haar tenen die onrustig bewogen in haar witte espadrilles. Was ze de gebeden uit haar kindertijd vergeten of geneerde ze zich?’ (p. 113) Francoise bedenkt van alles maar durft niets te zeggen. ‘Op dat moment deed Floris [de vader van Dédé en Björn] een stap naar voren, zakte op zijn knieën en schuifelde naast zijn dochter. Geknield was hij even groot als zij staand. “Een Engels gebed, is dat ook goed?”’ (p. 114) En hij zet dan ‘Tears in heaven’ van Eric Clapton in.

Ik kon het niet laten bij het lezen van Het smalle pad van de liefde aan Leidsche Rijn te denken. Veel jonge mensen. Velen zullen in hun opvoeding nog wel iets hebben meegekregen van het christelijk geloof, de een meer dan ander minder of zelfs heel weinig. Waarop vallen zij terug op momenten als deze? Het overlijden van een baby van elf maanden is per definitie gruwelijk. In dit geval speelt daarbij bovendien het thema schuld mee. Zowel de vader als de moeder hebben wat nagelaten. Als vanzelf komen dan gedachten op: had ik niet …, als ik niet … .

Schuld en vergeving

Het thema schuld brengt me bij een andere verhaallijn van dit boek. Overspel. Floris gaat vreemd met May. May hoort bij het tweede stel dat de hoofdrol speelt. Beide gezinnen brengen geregeld hun vakantie door in Frankrijk. Op een gegeven moment slaat de vlam over. Op een heel mooie manier brengt Van der Meer de impact daarvan onder woorden. ‘Naarmate de verliefdheid tussen May en Floris groeide, werden Francoise en Pieter [de echtgenoot van May] onzekerder. Pieter snapte niet waarom hij zo moe bleeft dit jaar, op het indolente af, alsof hij iets onder de leden had. (…) Ook Francoise voelde een dreiging die ze niet begreep. Het was alsof ze rook dat haar echtelijk bed niet meer veilig was, nu Floris daar ’s nachts vaak lag te woelen. Ze tobde over van alles en nog wat.’ (p. 85)

May voelt zich schuldig over de affaire. Het is haar niet genoeg als mensen, als haar echtgenoot haar zou vergeven. Ze komt in een kerk terecht, ontmoet een non, en er begint in haar iets van geloof te groeien. Heel voorzichtig. Zoekend. De titel van het boek is daarmee meerduidig. Het verwijst naar het overspel, tussen de bedrijven door. Maar tegelijk refereert het ook naar het smalle pad, de smalle weg van het geloof, over het mogelijke en onmogelijke van de vergeving: ‘eng is de poort en smal is de weg, die ten leven leidt’ (Matteüs 7: 14).

Het smalle pad van de liefde maakt me duidelijk hoe waardevol het christelijk geloof is. Hoe waardevol het is, dat dat in mijn hart is gelegd. Dat wordt ook duidelijk: geloof laat zich niet organiseren. Het moet je letterlijk en figuurlijk gegeven worden.

Ik las het boek afgelopen zomer al. Ik ga het nog eens lezen.

Vonne van der Meer, Het smalle pad van de liefde (Amsterdam: Atlas Contact 2013) (ISBN 978 90 254 4123 4; € 19,95, als E-book € 14,99)

Over Klaas-Willem de Jong

Mijn naam is Klaas-Willem de Jong. Ik ben docent kerkrecht en opleidingscoördinator van de VU-PThU joint bachelor Theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit. Ik studeerde theologie in Kampen (1979-1985), in Boedapest (1987-1987) en promoveerde aan de VU (Amsterdam, 1996). Verder studeerde ik Nederlands Recht aan de Open Universiteit (2002-2010). Mijn afstudeerscriptie ging over de verhouding tussen kerkelijk recht en privaatrecht. Eerder was ik predikant in Oudega (SWF), Haarlemmermeer-Oostzijde (Rijsenhout), Oudshoorn-Ridderveld (Alphen a/d Rijn) en Leidsche Rijn (Utrecht). Nog steeds studeer ik graag. Ik wandel en fiets. Daarnaast heb ik als hobby treinen (groot en klein). Meer informatie op mijn website: www.kwdejong.nl en op de blog www.kerkenrecht.nl
Dit bericht is geplaatst in Alles, Kunst en cultuur, Overig, Publicaties. Bookmark de permalink.